GAP Belgesi Nedir?
GAP Belgesi, tarım ürünlerinin insan, hayvan ve çevre üzerinde olumsuz bir etki oluşturulmadan üretildiğini doğrulamaktadır. İyi Tarım Uygulamaları (Good Agricultural Practices) anlamına gelen GAP, tarımsal üretimde gıda güvenliğininin sağlanması için çevresel, sosyal ve finansal sürdürülebilirlik yaklaşımlarını esas alan bir sistemdir. Tarım ürünleri üreticileri, ürünlerinin ve üretim süreçlerinin insan sağlığı için bir tehdit oluşturmadığını; izlenebilir, güvenilir ve sürdürülebilir olduğunu doğruladıkları takdirde GAP Belgesi alabilmektedir. GAP Belgesi, meyve ve sebze üreticilerinin ürünlerinin kalitesini ve güvenirliliğini artırırken aynı zamanda doğal kaynakların ve çalışanların sağlık ve güvenliklerinin de korunmasını sağlamaktadır. Ürünlerin toplanması, elleçlenmesi, işlenmesi, ambalajlanması vb gibi süreçlerin tamamı GAP Belgesi kapsamına girmektedir.
Günümüzde tüm dünyada gıda tedarik zincirinin en önemli konusu şüphesiz gıda güvenliğidir. Hükümetler ve kamu ve özel sektöründeki gıda kuruluşları tüketicileri sağlıklı, kaliteli ve güvenli gıdalarla buluşturmak için çalışmaktadır. Bunun için çeşitli standartlar geliştirilmekte, yerel ve uluslararası düzeyde geçerli mevzuatlar düzenlenmektedir. Fakat genel olarak baktığımızda zorunlu ve gönüllü standartlarının birçoğunun sadece nihai ürünlere odaklandığını söyleyebiliriz. İyi Tarım Uygulamaları ise gıda ürünlerinin tarladan sofraya geçirdiği tüm süreçleri kapsayan bir sistem önermektedir. Bu sistemin gerekliliklerini sağlayan üreticiler de GAP Belgesi alarak ürünlerinin, süreçlerinin ve çalışanlarının İyi Tarım Uygulamaları’na uyum sağladığını doğrulamaktadır.
Ülkemizde İyi Tarım Uygulamaları ile ilgili yasal zemin 2010 yılında çıkarılan İyi Tarım Uygulamaları Hakkında Yönetmelik ile oluşturulmuştur. Bu yönetmelik, bu uygulamaların kapsamını belirtmekte, kontrol ve sertifikasyon sisteminden, bu işlemleri yapan kuruluşların görev tanımlarından ve GAP denetimlerinden bahsetmektedir.
GAP Belgesi almayı hedefleyen tarım üreticilerinin şu konularda İyi Tarım Uygulamaları esaslarına uyması gerekmektedir:
- Üretim süreçlerinin, istenildiğinde kontrol edilebilmesi için şeffaf ve izlenebilir hale getirilmesi
- Üretimde kullanılan tüm ekipmanların; tohum ve fide gibi malzemelerin kalite belgelerinin alınması
- Üretim yapılan alan ile ilgili mevcut ve geçmişe dönük kullanım bilgilerinin elde edilmesi
- Toprağın kalitesini koruyacak tekniklerin kullanılması
- Su kaynaklarının korunması, kullanılan suyun kalitesini ve içeriğini doğrulamak amacıyla belirli periyotlarla testler yapılması
- Doğru gübrelerin, gübreleme metodunun ve süresinin seçilmesi
- Pestisitlere karşı kullanılan bitki koruma maddelerini kayıtlarının tutulması
- İşçilerin sağlığı, güvenliği ve refahının gözetilmesi
- Atıkların bir entegre yönetim sistemi çerçevesinde bertaraf edilmesi
- Hasat işlemlerinde hijyen koşullarına dikkat edilmesi
- Ürünlerin işlenmesi ve paketlenmesi aşamalarında tesiste uygun çevresel koşulların sağlanması
- Ürünlerle ilgili üreticilere gelen şikayetlerin doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi için gerekli sistemin ve prosedürlerin hazırlanması
GAP Belgesi Nasıl Alınır?
GAP Belgesi, İyi Tarım Uygulamaları ile ilgili yönetmelik uyarınca Bakanlığın yetkilendirdiği kontrol ve sertifikasyon kuruluşları tarafından verilmektedir. Belgelendirme için takip edilmesi gereken adımlar özetle şu şekildedir:
- İşletme bünyesinde GAP Belgesi gerekliliklerinin sağlanması
- Sertifikasyon kuruluşuna başvuru yapılması
- Fiyat teklifi ve ödemeye istinaden karşılıklı anlaşmaların imzalanması
- Gerekli dokümanların hazırlanıp sertifikasyon kuruluşuna iletilmesi
- Dokümanların doğruluğunun onaylanması; gerekirse düzeltmelerin yapılması
- İşletme denetimlerinin yapılması; işçi sağlığı ve hijyeni, izlenebilirlik, su kalitesi, gübreleme, hayvanlar, tesisler, depolama ve nakliye süreçleri ve daha birçok konuda yerinde incelemeler yapılması
- Denetimde tespit edilen uygunsuzluklar için düzeltici / önleyici faaliyetlerin oluşturulması ve uygulanması
- Denetimler tamamlandıktan sonra başvuru sahibi işletmeye GAP Belgesi verilmesi
GAP Belgesinin Faydaları
GAP Belgesi’nin sağladığı faydaları şöyle özetleyebiliriz:
- Tarım uygulamalarıyla ilgili kapsamlı bir kalite yönetim sisteminin kurulması
- Tarımsal ürünlerin tarladan sofraya geçirdiği tüm yolculuğun incelenip doğrulanması
- Bu sayede gıda güvenliğinin ve tüketici sağlığının korunması
- Tarım ürünlerinde zararlı kontaminasyonların azaltılması; ürün kalitesinin korunması ve ürün firelerinin azaltılması
- Ürünlerin raf ömrünün uzatılması
- Daha hızlı ve verimli operasyonların geliştirilmesi
- Müşteri memnuniyetinin artması ve tüketici güveninin sağlanması
- Gıda, tarım ve hayvancılık uygulamaları ile ilgili diğer standartlara, yasa ve yönetmeliklere daha kolay uyum sağlanması